Μαστίχα

Το φυτό το οποίο δίνει μία ιδιαιτερότητα στη χιώτικη χλωρίδα είναι ο μαστιχοφόρος σχίνος (Pistachia lentiscus var. chia). Ο μαστιχοφόρος σχίνος είναι ένας χαμηλός θάμνος που έχει απλωμένα τα κλαδιά του, έχει ανοιχτό ή σκούρο σταχτί κορμό, ανάλογα με την ηλικία του και ακανόνιστες πλάκες σαν ρυτίδες στην επιφάνεια του, όπως ο πεύκος. Από αυτές τις πλάκες προέρχεται η φυσική ρητίνη ή αλλιώς η μαστίχα.. Η μαστίχα φαίνεται ότι ήταν γνωστή και από την αρχαία εποχή χάρη στις θεραπευτικές της ιδιότητες, για τα αιθέρια έλαια και το άρωμά της.



Ο Θεόφραστος, μαθητής και διάδοχος του Αριστοτέλη, ο οποίος πρωτοπεριγράφει το σπανιότατο αυτό προϊόν τον 40 π.Χ. αιώνα. Αυτό το μοναδικό, ευγενές και πανάκριβο προϊόν που παράγεται μονάχα στο νησί είναι άρρηκτα συνδεμένο με την ιστορία της Χίου. Σε αυτήν κυρίως οφειλόταν η οικονομική και κοινωνική ευημερία των Χίων για ένα πολύ μεγάλο διάστημα. Πότε ακριβώς γενικεύθηκε η καλλιέργειά της δεν είναι γνωστό. Η παράδοση λέει ότι όλοι οι σχίνοι άρχισαν να δακρύζουν όταν μαρτύρησε ο Άγιος Ισίδωρος από τους Ρωμαίους (250 μ.Χ.). Έχει αποδειχτεί πάντως ότι τότε άρχισαν οι Χιώτες να καλλιεργούν συστηματικά τα μαστιχόδεντρα. Οι μοναδικές και κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες στη νότια Χίο δημιουργούν ένα άριστο περιβάλλον για την καλλιέργεια του μαστιχοφόρου σχίνου.

Αυτές οι κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες είναι: εξαιρετικά μεγάλη ηλιοφάνεια όλο το χρόνο, ελάχιστες βροχές το καλοκαίρι, ήπιος χειμώνας με θερμοκρασίες που δεν κατεβαίνουν κάτω από το μηδέν, καθώς και η σύσταση του εδάφους από ασβεστολιθικά πετρώματα που δεν συγκρατούν πολλή υγρασία στην επιφάνεια. Η καλλιέργεια και η κατεργασία της μαστίχας γίνονται ακόμα και σήμερα με τον παλιό παραδοσιακό τρόπο.

Αυτό απαιτεί πολλά εργατικά χέρια, χρόνο και κόπο, κάτι που δίνει στη μαστίχα ακόμη πιο μεγάλη αξία. Οι εργασίες για το σχισμό του κορμού ή αλλιώς το κέντημα και τη συλλογή της μαστίχας κρατάνε ολόκληρο το καλοκαίρι και περιλαμβάνουν πολλά στάδια. Πριν από κάθε επεξεργασία καθαρίζεται και ισοπεδώνεται το έδαφος κάτω από κάθε δέντρο.

Οι κορμοί καθαρίζονται, ξύνονται και σκουπίζονται καλά. Ύστερα ακολουθεί το στρώσιμο του εδάφους με άσπρο χώμα, το χωματισμό, ιδίως σε περιοχές με κοκκινόχωμα. Το άσπρο χώμα διαχωρίζεται ευκολότερα από τη μαστίχα στο καθάρισμα. Ακολουθεί το ρηνιάρισμα, ή πυξάρι, δηλαδή η προετοιμασία του σχίνου και στη συνέχεια γίνεται το κέντημα με κεντητήρι ή σφυράκι, που απαιτείται ιδιαίτερη τέχνη. Ο κορμός σχίζεται με κάθετες ή οριζόντιες τομές, οι οποίες λέγονται και κεντιές, σε βάθος 2 έως 4 εκατοστά με προσοχή ώστε να μη φανεί το (κόκαλο) του δέντρου. Ύστερα την παίρνουνε σε ειδικά εργαστήρια όπου και την επεξεργάζονται. Έτσι λοιπόν φτάνει στα μαγαζιά και ύστερα στα σπίτια μας με αυτή την υπέροχη μυρωδιά και γεύση της.

Ο Διοσκουρίδης, όπως και άλλοι συγγραφείς και κυρίως γιατροί, που αναφέρουν τη μαστίχα κατά την αρχαιότητα, επαινούν τις ιατρικές και φαρμακευτικές της χρήσεις. Έχει αποδειχτεί ότι η μαστίχα είναι καλή για το στομάχι, τα έντερα αλλά και το συκώτι. σύμφωνα με τον Γαληνό, η μαστίχα έχει επίσης την ιδιότητα να θεραπεύει τις αιμοπτύσεις αλλά και τη χρόνια βρογχίτιδα. Ο Μάρκελλος Εμπειρικός αναφέρει ότι η μαστίχα συνίσταται για τις αρρώστιες των γεννητικών οργάνων. Τέλος, σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα Πανεπιστημιακών Κλινικών, οι καθημερινές μικρές δόσεις μαστίχας έχουν τη δυνατότητα να θεραπεύσουν το πεπτικό έλκος.